Απολογισμός της 2ης Ευρωμεσογειακής Συνάντησης

Απολογισμός της 2ης Ευρωμεσογειακής Συνάντησης
της Οικονομίας των Εργαζομένων

Στα τέλη του Οκτώβρη του 2016 διεξήχθη η 2η Ευρωμεσογειακή συνάντηση της Οικονομίας των Εργαζομένων στο κατειλλημένο εργαστάσιο της ΒΙΟΜΕ στη Θεσσαλονίκη, ως συνέχεια στο θεσμό της συνάντησης της Οικονομίας των εργαζομένων που ξεκίνησε από τη Αργεντινή και εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη. Η Οικονομία των Εργαζομένων τροφοδοτήθηκε από το κίνημα των κατειλλημένων και αυτοδιαχειριζόμενων χώρων εργασίας που ξεπήδησαν σαν απάντηση και αντίσταση στην επίθεση του κεφαλαίου και την εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης και συγκροτήθηκε σαν μια προσπάθεια δημιουργίας ενός  χώρου συνάντησης και συζήτησης όλων των κομματιών της εργατικής τάξης που αντιστέκονται μέσα απο την κατάληψη και αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής. Σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, οπου έχουν καταργηθεί τα σύνορα για το κεφάλαιο, η εργατική τάξη προσπαθεί να βρει έναν χώρο συνάντησης, καταργώντας την απόσταση και χτίζοντας έμπρακτες σχέσεις αλληλεγγύης και αντίστασης. Από το 2007 μέχρι και σήμερα, η Οικονομία των Εργαζομένων έμμελε να εξελιχθεί από ένα σημείο συνάντησης σε  θεσμό, αντικατοπτρίζοντας την κοινή ανάγκη οικοδόμησης ενός κινήματος με διεθνή χαρακτηριστικά όπου κοινά προτάγματα θα προκύπτουν μέσα από συνελεύσεις και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Η συνάντηση της οικονομίας των εργαζομένων  αποτελεί την προσπάθεια εργαζομένων, αλληλέγγυων, κοινωνικών αγωνιστών συνδικαλιστών και μελετητών να συναντηθούν, να ανταλλάξουν εμπειρίες και απόψεις να συσπειρωθούν και να βρούν κοινές μορφές αντίστασης, αλληλεγγύης αλλά και  συντονισμού.

Ως μέλη της πρωτοβουλίας αλληλεγγύης αποφασίσαμε από κοινού με τους εργαζόμενους της ΒΙΟΜΕ να φιλοξενήσουμε την 2η Ευρωμεσογειακή συνάντηση των Εργαζομένων στο εργοστάσιο όπου εδώ και 4 χρόνια λειτουργεί με αυτοδιαχείριση και να τη συνδιοργανώσουμε με άλλα κατειλλημένα εργοστάσια της Ευρώπης και αυτοδιαχειριζόμενους χώρους εργασίας ανά την Ελλάδα. Για όλους εμάς που στηρίζουμε την ΒΙΟΜΕ και ανήκουμε στο ευρύτερο κίνημα της αυτοδιαχείρησης, που βιώνουμε τις πολιτικές που γεννά το αδιέξοδο του κεφαλαίου στις ουρές του ΟΑΕΔ και στις κακοπληρωμένες ώρες ελαστικής εργασίας, ο ζωντανός αγώνας της ΒΙΟΜΕ αποτελεί την έμπρακτη απόδειξη οτι μόνο όταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι πάρουν τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους μπορεί η εργασία και η ζωή να είναι αξιοπρεπής και μόνο τότε έχουμε την δυνατότητα να ξεκινήσουμε μια καινούργια παραγωγή στα μέτρα της κοινωνίας. Ως κομμάτι της πληττόμενης εργατικής τάξης που αγωνίζεται για την εξάπλωση της αυτοδιαχείρισης και αναγνωρίζοντας την ανάγκη αλλά και τη δυνατότητα που προκύπτει από έναν θεσμό όπως η Οικονομία των Εργαζομένων δεχτήκαμε να αποτελέσουμε τους βασικούς διοργανωτές της  και να δώσουμε συνέχεια στην προηγούμενη αναγνωριστική αλλά ζωτικής σημασίας συνάντηση που έγινε το 2014 στο κατειλλημένο εργοστάσιο της Fralib.

Θέτωντας ως βασικές προτεραιότητες της διοργάνωσης την παρουσία όσων περισσοτέρων εργαζόμενων γινόταν από άλλα κατειλλημένα εργοστάσια της Ευρώπης, την εξασφάλιση πόρων από το ίδιο το κίνημα για την κάλυψη των εξόδων, την λήψη αποφάσεων με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες μέσα από την συνέλευση των αλληλέγγυων και των εργαζόμενων και την ανοιχτή επικοινωνία με τα υπόλοιπα εργοστάσια, προσπαθήσαμε να στήσουμε ένα τρίημερο όπου κάθε πλευρά του κινήματος της αυτοδιαχείρισης θα είχε τον απαραίτητο χώρο να παρουσιαστεί  και να συζητήσει.  Παράλληλα όμως, η δυνατότητα ενός πιθανού αποφασιστικού χαρακτήρα της συνάντησης που θα επέτρεπε την λήψη κοινών αποφάσεων από τα μέλη των εργοστασίων, αξιολογήθηκε ως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που θέλαμε να προσδώσουμε στη συνάντηση. Με πρωτοβουλία των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ στάλθηκαν 2 προτάσεις προς τα υπόλοιπα εργοστάσια με σκοπό  να ανοίξει ένας διάλογος και να καλλιεργηθεί με αυτόν τον τρόπο το κοινό έδαφος συζήτησης που θα επέτρεπε την οποιαδήποτε κοινή συμφωνία και απόφαση κατά τη διάρκεια της συνάντησης.

Με βάση τους άξονες που αποφασίστηκαν αλλά και τις προτάσεις που στάλθηκαν από τους συμμετέχοντες και συνδιοργανωτές ανά την Ευρώπη προέκυψε το πρόγραμμα της συνάντησης. Ομιλητές από την Λατινική Αμερική και το Μεξικό, μέλη συνεργατικών εγχειρημάτων, πολιτικοί αναλυτές του κινήματος της αυτοδιαχείρισης, αλληλέγγυοι και μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων συνέθεσαν τον καμβά των συζητήσεων ενώ παράλληλα μέλη ανεκτημμένων εργοστασίων από  τη Γαλλία, την Τουρκία, την Βοσνία, την Κροατία, την Ιταλία και την Ελλάδα έδωσαν τον βασικό τόνο της συνάντησης.  Η παρουσία πολλών αγωνιστών από τα κατειλλημένα εργοστάσια της Βοσνίας (DITA) και της Κροατίας (ITAS) αλλά και η επικοινωνία με τους αγωνιστές της Τουρκίας (Kazova) έδωσε νέα ώθηση στη συζήτηση για τις διαφορετικές πρακτικές που αναπτύσσονται σαν απάντηση στους κοινούς προβληματισμούς  που γεννά η κατάληψη των μέσων παραγωγής και εγκαινίασε έναν νέο παραγωγικό διάλογο. Παράλληλα η ανάδειξη ζωντανών αγώνων όπως αυτού  των δασκάλων της Οαχάκα και των αγωνιστών του Κομπάνι αποτέλεσαν κομβικά σημεία της συνάντησης. Το γεγονός οτι το πρόγραμμα διαρθρώθηκε γύρω από διαφορετικές μορφές συζήτησης και χώρους συνάντησης όπως τα πανελ, τις ομάδες εργασίας, τα εργαστήρια και τη συνέλευση πρόωθησε τη δημιουργία διαφορετικών επιπέδων διάδρασης και έκφρασης, εμπλούτισε το περιεχόμενο της συνάντησης και επέτρεψε τον συντονισμό σε πρακτικό επίπεδο. Ένα από τα κεντρικά σημεία της συνάντησης ήταν η συνέλευση της τελευταίας μέρας όπου παρουσιάστηκαν συγκεντρωτικά όλες οι συζητήσεις καθώς και οι αποφάσεις που προέκυψαν από τις ομάδες εργασίας. Παρά την ταυτόχρονη ύπαρξη πολλών εκδηλώσεων και συζητήσεων, η διάρθρωση του προγράμματος επέτρεψε την συγκέντρωση των συμμετεχόντων στις κεντρικές συζητήσεις και τη λήψη αποφάσεων στις επιμέρους  ομάδες εργασίας. Οι ομάδες εργασίας αποτέλεσαν τον κοινό τόπο συζήτησης των εργαζομένων των ανακτημένων επιχειρήσεων αλλά και μελών συνεργατικών  εγχειρημάτων και αφορούσαν κυρίως την συζήτηση πάνω στον ορισμό του συνεργατισμού και την συνδιαμόρφωση πάνω σε ένα κοινό πλαίσιο καθώς και την οικοδόμηση ενός κοινού δικτύου διανομής προιόντων που αποσκοπούσαν στην δημιουργία έμπρακτων σχέσεων ανάμεσα στις ανακτημένες επιχειρήσεις και τη δημιουργία βάσεων της οικονομίας των εργαζομένων. Συνοπτικά, αποφασίστηκε η εδραίωση ενός δικτύου των κατειλλημένων εργοστασίων και συνεργατικών εγχειρημάτων που θα βρίσκονται σε ανοιχτή επικοινωνία μέσω της δημιουργίας διαδικτυακών εργαλείων, η ίδρυση ενός κοινού ταμείου αλληλοβοήθειας  που αφορά κυρίως τα κατειλημένα εργοστάσια και η συμμετοχή του δικτύου στην επόμενη συνάντηση που θα γίνει στο Μιλάνο όπου η διοργάνωση θα μπορούσε να στηριχτεί στις οικονομικές δυνάμεις του ταμείου. Παρά την έλλειψη εμπειρίας των περισσοτέρων σε ζητήματα διοργάνωσης, η συμμετοχή πολλών αλληλέγγυων σε διαφορετικά πόστα όπως οι δυνατότητες φιλοξενίας και διαμονής, σιτισμού, διερμηνείας και τεχνικής κάλυψης της συνάντησης υπήρξε ο βασικός μοχλός που οδήγησε στην επιτυχία της συνάντησης και στη δημιουργία ενός κλίματος αλληλεγγύης. Το έντονο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων, το περιεχόμενο των συζητήσεων, οι διαφορετικές μορφές διάδρασης, η στοχευμένη δουλειά των διοργανωτων και των αλληλέγγυων εθελοντών (ιδιαίτερα στον απαιτητικό αλλά και απαραίτητο τομέα της διερμηνείας) αλλά και η στόχευση των εργαζομένων προς μια έμπρακτη οικοδόμηση της οικονομίας των εργαζομένων δημιούργησαν την έντονη αίσθηση της κοινότητας ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών χωρών που φάνηκε όμως να μιλούν την ίδια γλώσσα.

Παρά την επιτυχημένη διεκπαιρέωση, η διοργάνωση ενός τέτοιου γεγονότος μέσω διαδικασιών βάσης και συνδιαμόρφωσης, συνοδεύτηκε από διάφορα προβλήματα που δημιούργησαν τριβές και κούραση στα μέλη της πρωτοβουλίας αλληλεγγύης και τους εργαζόμενους  ενώ η συνολική διαδικασία αποδείχτηκε απαιτητική και χρονοβόρα. Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, αποτελούν μέρος του συνολικού απολογισμού αλλά και προβληματικές που θα πρέπει να τεθούν και να επιλυθούν για να επιτρέψουν το επόμενο βήμα της οικονομίας των εργαζομένων που θα ξεπερνά τα στενά πλαίσια μιας επετειακής συνάντησης. Ένα από τα προβλήματα που προέκυψε, ήταν η μικρή συμμετοχή των ομάδων από άλλες χώρες σε θέματα διοργάνωσης και επίλυσης πρακτικών ζητηματών που μετρήθηκαν κυρίως σε ατομικές διαθεσιμότητες.  Αυτό ήταν αναμενόμενο δεδομένης της γεωγραφικής απόστασης αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε μια μεγάλη αναντιστοιχία υποχρεώσεων και δουλειάς ανάμεσα στους διεθνείς συνδιοργανωτές και τους εγχώριους. Το αποτέλεσμα ήταν να μην καταφέρουμε να κάνουμε τις απαραίτητες κινήσεις για την σωστή προπαγάνδιση του γεγόνοτος στην ίδια την κοινωνία της Θεσσαλονίκης και να αποτύχουμε να αναδείξουμε τη συνάντηση ως ένα σημαντικό γεγονός που δεν αφορά μόνο τους άμεσα εμπλεκόμενους στο κίνημα της αυτοδιαχείρισης αλλά αποτελεί μια ενναλακτική πρόταση οικοδόμησης της εργασίας και της κοινωνίας. Παράλληλα, φάνηκε οτι η επιλογή του συγκεκριμένου τριημέρου ήταν ασύμφορη για τους περισσότερους αγωνιστές της θεσσαλονίκης, η συμμετοχή των οποίων ήταν μηδαμινή. Ένα δεύτερο βασικό πρόβλημα που προέκυψε ήταν το υπερφορτωμένο πρόγραμμα που οδήγησε στη δημιουργία πολλών πάνελ συζητήσεων και λιγότερων εργαστηρίων και ομάδων εργασίας που πολλές φορές συνυπήρχαν και εξελίσσονταν παράλληλα. Η συγκεκριμένη προβληματική δημιουργήθηκε από την έλλειψη συμφωνίας πάνω σε βασικά ζητήματα που αφορούσαν τη διάρθρωση του προγράμματος ενώ στο μέλλον θα μπορούσαν να αποφευγχθούν, δίνοντας μεγαλήτερο βάρος σε ομάδες εργασίας και λιγότερο στην ύπαρξη τόσων πολλών πάνελ συζητήσεων. Η αρχική στόχευση των διοργανωτών της πρωτοβουλίας αλληλεγγύης και των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ να προωθήσουν έναν πιθανό αποφασιστικό χαρακτήρα της συνάντησης μέσω της δημιουργίας των 2 ομάδων εργασίας, της κεντρικής συνέλευσης της τελευταίας μέρας και των 2 προτάσεων που στάλθηκαν στα υπόλοιπα εργοστάσια πριν τη συνάντηση με σκοπό να πορετοιμαστεί το έδαφος μια παραγωγικής συζήτησης, δεν είχε την αναμενόμενη των προσδοκιών μας απόκριση. Τα περισσότερα εργοστάσια που συμμετείχαν δεν κατάφεραν  να προετοιμαστούν και να πάρουν αποφάσεις μέσω των συνελεύσεων τους. Παρόλα αυτά, τα κομβικά ζητήματα ενός κοινού ορισμού του συνεργατισμού και της δημιουργίας δικτύου, ζήτημα που θα επιτρέψουν την οικοδόμηση της οικονομίας των εργαζομένων, τέθηκαν υπό συζήτηση και οδήγησαν στην λήψη μικρών αλλά συγκεκριμένων αποφάσεων δεδομένης της διάθεσης και της θέλησης για συνεργασία που επέδειξαν οι περισσότεροι εργαζόμενοι. Τέλος, το γεγονός οτι η διεξαγωγή της συνάντησης στηρίχθηκε στους πόρους του ίδιου του κινήματος τόσο χρηματικούς όσο και των ανθρώπων που δούλεψαν γι αυτό, δεν προφύλαξαν τον αυτοοργανωμένο χαρακτήρα της συνάντησης από την λογική της ανάθεσης. Η έλλειψη εμπειρίας των περισσοτέρων αλλά και ο συμπυκνωμένος χρόνος της διοργάνωσης οδήγησαν στην παθογένεια της διαρκούς ενασχόλησης κάποιων ατόμων με συγκεκριμένα ζητήματα και άρα με την λήψη των αποφάσεων τους, όταν αντ’ αυτού θα έπρεπε να υπάρχουν πιο ανοιχτές διαδικασίες που θα ενέπλεκαν περισσότερα άτομα. Παρολα αυτά, η συγκεκριμένη προβληματική επιλύονταν μέσα από τη διαδικασία της ίδιας της συνέλευσης αλλά και της διάθεσης των συμμετεχόντων αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία οποιασδήποτε άτυπης ιεραρχίας.

Συνολικά, η διοργάνωση και η διεξαγωγή της 2^ης ευρωμεσογειακής συνάντησης της οικονομίας των Εργαζομένων αναδείχθηκε σε ένα σημαντικό γεγονός τόσο για τους εργαζόμενους των ανακτημένων επιχειρήσεων και των συνεργατικών εγχειρημάτων  όσο και για τους αλληλέγγυους που προσπαθούν να συνδέσουν τον αγώνα της αυτοδιαχείρισης με τα υπόλοιπα κομμάτια της κοινωνίας και με την ίδια τους την καθημερινότητα. Τα προβλήματα που προέκυψαν δεν κατάφεραν να ανακόψουν το διάχυτο κλίμα αλληλεγγύης και την αίσθηση συμμετοχής στην οικοδόμηση ενός κινήματος που έρχεται αντιμέτωπο με το ζήτημα της επιβίωσης και θέτει τα θεμέλια για μια ενναλακτική οργάνωση της παραγωγής και της κοινωνίας που θα βασίζεται στην αυτοδιαχείριση, στις συνελεύσεις βάσης, στο σεβασμό στον συνάνθρωπο και το περιβάλλον ενάντια στην λογική του κέρδους και την αναπαραγωγή του κεφαλαίου.  Όταν λοιπόν δεν μπορούν αυτοί, εμείς, οι εργαζόμενοι  της ΒΙΟΜΕ, της DITA, της ITAS, της Καζοβα, της Fralib, του Officine Zero, της Rimaflow, οι εργαζόμενοι των συνεργατικών, οι αλληλέγγυοι, αποδεικνύουμε οτι θέλουμε και μπορούμε να κατακτήσουμε την εργασία και την αξιοπρεπή ζωή.