Για το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ

Παρουσίαση του Εργατικού Ιατρείου στη ΒΙΟ.ΜΕ στην

 6^η Διεθνή Συνάντηση «Οικονομία των Εργαζομένων»,

30/8-2/9/2017, Μπουένος Άιρες – Αργεντινή

Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ

Μία αυτό-διαχειριζόμενη δομή υγείας στο ανακτημένο εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ

Το Εργατικό Ιατρείο στο ανακτημένο εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 20 Ιανουαρίου του 2016 στην κατεύθυνση ότι εμείς, οι καθημερινοί άνθρωποι, δεν έχουμε άλλη εναλλακτική παρά να πάρουμε, μαζί με την εργασία, και την υγεία στα χέρια μας.

Η επιβολή των διαδοχικών Μνημονίων της τελευταίας εξαετίας και σκληρής νεοφιλελεύθερης πολιτικής, προκάλεσαν μία ασφυκτική πραγματικότητα στην ελληνική κοινωνία. Η ανεργία είχε ανέλθει στο 30% -3.000.000 ανασφάλιστοι αποκλεισμένοι από το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Κλείσιμο των δημόσιων νοσοκομείων ενώ ο ιδιωτικός τομέας της υγείας παρέμενε άθικτος. Διάλυση της ήδη υποβαθμισμένης πρωτοβάθμιας περίθαλψης, των εργασιακών δικαιωμάτων και του κοινωνικού ιστού. Αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας. Γενικευμένη φτωχοποίηση που διαιωνίζεται έως σήμερα.

Το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ δημιουργήθηκε μέσα από τη σύνδεση μεταξύ δύο αυτό-διαχειριζόμενων εγχειρημάτων της πόλης [Θεσσαλονίκη-Ελλάδα] που ξεκινούν τη διαδρομή τους την ίδια χρονική περίοδο, το 2011: του Σωματείου Εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ και του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης.  

Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης είναι μία κοινωνική συλλογικότητα, μία δομή υγείας που προσφέρει δωρεάν πρωτοβάθμια ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη στους ανασφάλιστους και κοινωνικά αποκλεισμένους,  στους μετανάστες με ή χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, χωρίς κανέναν απολύτως διαχωρισμό και διάκριση, Ταυτόχρονα, παλεύει για ένα καθολικό, δωρεάν και δημόσιο σύστημα υγείας απαιτώντας περίθαλψη και νοσηλεία για τους αποκλεισμένους από τις δημόσιες δομές υγείας.

Στο Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης άρχισε να αναπτύσσεται σταδιακά ένας συλλογικός αναστοχασμός. Η θεώρηση της υγείας μόνο ως δικαίωμα θέτει την υγεία υπό όρους και υπό διαπραγμάτευση. Όροι που ανά πάσα στιγμή μπορούν και αίρονται, είτε μέσω του κράτους είτε από τους νόμους της αγοράς. Συνεχίζοντας να διεκδικεί το δικαίωμα για ένα καθολικό, δωρεάν και δημόσιο σύστημα υγείας για όλους ανεξαιρέτως, ανέπτυσσε παράλληλα τρόπους με τους οποίους η υγεία θα ορίζονταν ως κοινωνικό δημόσιο αγαθό. Η υγεία ως κοινό αγαθό, ένα αδιαπραγμάτευτο κοινωνικό ζήτημα που δεν υποτάσσεται στους νόμους της αγοράς ή του κράτους. Στο Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης ασκήθηκε επίσης κριτική στο κυρίαρχο μοντέλο της δυτικής ιατρικής που προάγει την παθητικοποίηση  του «ασθενή» κατακερματίζοντας τον άνθρωπο σε τμήματα. Άρχισαν  να αναπτύσσονται ιδέες και κλινικές πρακτικές που επιχειρούσαν τη διαμόρφωση θεωρητικών προσεγγίσεων και θεραπευτικών πλαισίων προς μία ολιστική προσέγγιση για την υγεία.

Οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ, απλήρωτοι από το Μάιο του 2011 αλλά οργανωμένοι σε ένα ριζοσπαστικό σωματείο που λειτουργούσε αμεσοδημοκρατικά, αποφασίζουν να μην εγκαταλείψουν το εργοστάσιο, όταν το αφεντικό το εγκατέλειψε. Παραμένουν στο χώρο του εργοστασίου για να προστατέψουν τα μηχανήματα και ξεκινούν έναν αποφασιστικό αγώνα για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους. Αρχικά προχωρούν στη συντήρηση όλου του εξοπλισμού και στη συνέχεια, με απόφαση της γενικής συνέλευσης του σωματείου, ξεκινούν την επαναλειτουργία του εργοστασίου στις 13 Φεβρουαρίου του 2013. Η σύνδεση των εργατών της ΒΙΟ.ΜΕ με την κοινωνία ήταν και εξακολουθεί να είναι βασική προτεραιότητα για αυτούς. Έτσι, ξεκίνησε η επικοινωνία και η αληλο-υποστήριξη με αυτο-οργανωμένα εγχειρήματα, ανακτημένα εργοστάσια, κοινωνικά κινήματα και κοινωνικούς αγώνες από όλη την Ευρώπη. Από τα εγχειρήματα αυτά δεν θα μπορούσε να λείπει και το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης που βρίσκεται στην ίδια πόλη με το εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ.

Διανύοντας την ιστορία τoυς, η ΒΙΟ.ΜΕ και το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης, συμμετείχαν στα κοινωνικά κινήματα της πόλης, όπου και συναντήθηκαν και ξεκίνησε η επικοινωνία μεταξύ των δύο εγχειρημάτων. Το 2014, οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ πήραν την πρωτοβουλία και πρότειναν στη γενική συνέλευση του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης τη δημιουργία ενός ιατρείου μέσα στη ΒΙΟ.ΜΕ. Μία  χειραφετητική πρωτοβουλία που πάρθηκε από τους ίδιους τους εργαζόμενους της ΒΙΟ.ΜΕ -και όχι από υγειονομικούς- για τη δημιουργία ενός ιατρείου που πρόσβλεπε στη σύνδεση του ανακτημένου εργοστασίου της ΒΙΟ.ΜΕ με την κοινωνία και της κοινωνίας με το εργοστάσιο. Ακολούθησε μία περίοδος σταδιακής γνωριμίας και διασύνδεσης μεταξύ των δύο συλλογικοτήτων μέσα από κινηματικές διαδικασίες. Συναντήθηκαν στους δρόμους, συμμετείχαν σε κοινές διαδηλώσεις και συνελεύσεις. Εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ και μέλη του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης αναγνώρισαν ως κοινά χαρακτηριστικά και προτάγματα την αυτοδιαχείριση, την αυτονομία, την ανεξαρτησία από το κράτος, τα κόμματα και την αγορά, την αμεσοδημοκρατική λειτουργία, τη συνεργατικότητα και την οριζοντιότητα στις σχέσεις και τελικά καταλήξανε σε ένα κοινό τόπο, που είναι το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ. Ένας κοινός τόπος για μία άλλου τύπου ολιστική φροντίδα υγείας ή εν τέλει, στην ανθρώπινη ανάγκη και επιθυμία για την επανανοηματοδότηση της υγείας στην ολότητά της στην πράξη διανοίγοντας δρόμους χειραφέτησης σε όλα τα πεδία της ζωής.

Το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ δεν θα μπορούσε λοιπόν παρά να ήταν, επίσης, μία αυτόνομη, αυτοδιαχειριζόμενη, αυτοχρηματοδοτούμενη και αντι-ιεραρχική δομή υγείας με πρόταγμα την άμεση δημοκρατία. Δεν λειτουργεί ως υποκατάστατο του κρατικού συστήματος υγείας αλλά είναι ένα κοινωνικό εγχείρημα,. Μία κοινότητα για την υγεία στην προοπτική της υγείας ως κοινωνικό δημόσιο αγαθό στην οποία μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα όλοι («επαγγελματίες» υγείας και μη και φυσικά οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ), στηρίζοντας τη λειτουργία του και συν-διαμορφώνοντας τη φυσιογνωμία  του.

Απευθύνεται στους εργαζόμενους, άνεργους, έχοντες ή μη έχοντες ΑΜΚΑ, ασφαλισμένους και ανασφάλιστους, σε σωματεία εργαζομένων, εργασιακούς χώρους, συνεργατικά εγχειρήματα και κοινωνικούς χώρους με δομές εργασίας.

Το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ είναι μία αυτό-διαχειριζόμενη δομή Πρωτοβάθμιας Ολιστικής και Συνθετικής Φροντίδα Υγείας όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα που αφορούν στην εργασία.

Η έννοια της υγείας προσεγγίζεται ως όλον, έχοντας τη θεώρηση ότι η θεμελιώδης οργάνωση της ζωής, του κοινωνικά έμβιου κόσμου, είναι πολλαπλά μέρη σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους που συνδέονται και ενοποιούνται σε ένα όλον. Τα μέρη επιδρούν στο όλον αλλά και το όλον στα μέρη του. Η φροντίδα υγείας νοείται μέσα από τη θεώρηση του ανθρώπου ως ψυχική-σωματική-κοινωνική ολότητα.

Το Εργατικό Ιατρείο απαντάει στον κατακερματισμό της γνώσης και της ιατρικής επιστήμης μέσα από την ίδια του την κλινική πρακτική. H βεβαιότητα της επιστήμης και ειδικότερα της ιατρικής επιστήμης, ως φορέας της εξουσίας και της αυθεντίας που προάγει την παθητικοποίηση του «ασθενούς», αμφισβητείται στην πράξη. Ο «ασθενής» νοείται ως ενεργητικός συμμέτοχος στη φροντίδα της υγείας του και αποκαλείται «προσερχόμενος». Τα μέλη του Εργατικού Ιατρείου, «επαγγελματίες» υγείας και μη, «ασθενείς», όλοι, νοούνται και αποκαλούνται προσερχόμενοι. Προσέρχονται ισότιμα σε μία κοινότητα για την υγεία.

Λειτουργεί με Γενική Συνέλευση και Ομάδα Υγείας στις οποίες συμμετέχουν ισότιμα όλα τα μέλη του: οικογενειακοί γιατροί, παθολόγοι, ψυχολόγοι-οικογενειακοί ψυχοθεραπευτές, νοσηλευτές, ορθοπεδικοί και μη «επαγγελματίες» υγείας, εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ, εργαζόμενοι σε άλλους τομείς και μέλη του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης.  

Η Ομάδα Υγείας, ο κόμβος της φυσιογνωμίας του Εργατικού Ιατρείου, διαπερνάει και διασυνδέει το όλον της λειτουργίας του. Η σύνθεση της Ομάδας Υγείας εντός του θεραπευτικού πλαισίου, στην παρούσα φάση, αποτελείται από 3 επαγγελματίες υγείας -οικογενειακό γιατρό ή παθολόγο, ψυχολόγο-οικογενειακό ψυχοθεραπευτή, νοσηλευτή ή ορθοπεδικό- που συνδέουν και συνθέτουν μαζί και δίπλα με τον προσερχόμενο τη φροντίδα της υγείας του. Η συνύπαρξη των τριών διαφορετικών ειδικοτήτων σε κυκλική διάταξη μαζί με τον προσερχόμενο, στον ίδιο τόπο και χρόνο, δηλώνει τη μερικότητα της γνώσης και την αναγκαιότητα των επιστημονικών πεδίων να αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται. Η Ομάδα Υγείας διερευνά τις συνδέσεις μεταξύ σωματικού-ψυχικού-κοινωνικού, μέρη του όλου που συνθέτουν και συγκροτούν την ανθρώπινη ύπαρξη, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα που αφορούν στην εργασία. Η ομάδα υγείας αποπειράται να δημιουργεί ένα διαλογικό χώρο που να εμπνέει ασφάλεια τόσο στον προσερχόμενο όσο και μεταξύ των μελών της και τη συνέχεια στη φροντίδα υγείας -επανεξέταση- για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο.

Η φροντίδα υγείας ξεκινάει με μία διερεύνηση και καταγραφή πληροφοριών βάση της Κάρτας Υγείας, η οποία συν-διαμορφώθηκε μαζί με τους εργαζόμενους της ΒΙΟ.ΜΕ. Ένα ολιστικό ιστορικό με ενσωματωμένη τη χρήση γενεογράμματος όπου, μέσω του διαλόγου, επιχειρείται η σύνδεση όλων των πεδίων της ζωής του προσερχόμενου, διαχρονικά και συγχρονικά μεταξύ τους, ως όλον, ώστε να σχηματιστεί ένα είδος νοητικού ολογράμματος τόσο στην αντίληψη της ομάδας υγείας όσο και στην αντίληψη του ίδιου του προσερχόμενου. Η κάρτα υγείας είναι το μέσο μέσα από το οποίο επιχειρείται η αποτύπωση πληροφοριών που να καλύπτουν όλα τα πεδία της ζωής του προσερχόμενου δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο της εργασίας. Μέσω του διαλόγου αναδύεται η ιστορία του προσερχόμενου συμπεριλαμβανομένης και της ιστορίας του εργασιακού του βίου -οι συνθήκες του εργασιακού περιβάλλοντος, οι δυνητικοί κίνδυνοι, εργατικά ατυχήματα, τραυματισμοί κα. Στο γενεόγραμμα γίνεται μία εικονιστική αποτύπωση των διαγενεακών σχέσεων, σε βάθος τριών γενεών, μέσα από το οποίο αναδεικνύονται οι σημαντικές σχέσεις, η σύνδεσή τους με τα σημαντικά συμβάντα ζωής (πτώχευση, μετανάστευση κ.α) και τα σωματικά συμπτώματα, το παρόν της υγείας και της θεραπείας με το παρελθόν αλλά και το μέλλον, τη θεραπεία με τη σχέση γιατρού–προσερχόμενου κ.ά. Η ανίχνευση όλων των πιθανών συνδέσεων συμβάλλει στην κατανόηση τους ως φαινομένων της ολότητας που αποτελεί ο προσερχόμενος. Η συνολική εικόνα που παρέχει η κάρτα υγείας έχει επίσης μια διάσταση προληπτικής φροντίδας υγείας, καθόσον εικονογραφεί την κληρονομικότητα σε νοσήματα, δυνητικούς κινδύνους για την υγεία σε όλα τα επίπεδα.

Ένα ανακτημένο και αυτό-διαχειριζόμενο εργοστάσιο, όπως η ΒΙΟ.ΜΕ, είναι ο ιδανικός χώρος για την λειτουργία ενός εργατικού ιατρείου, όπου μπαίνουν οι έννοιες αυτό-διάθεση, αυτό-θέσμιση, άμεση δημοκρατία, δημιουργικότητα και έμπνευση. Ταυτόχρονα, θεωρούμε αδιανόητο να υπάρχει ένα εργατικό ιατρείο σε χώρο όπου δεν υπάρχουν εργάτες. Στην πράξη, η υγεία συνδέεται με την εργασία. Η συνάντηση εργαζομένων στον τομέα της υγείας με τους εργάτες αλλά και εργαζομένους σε άλλους τομείς και η μεταξύ τους συνεργασία στο επίπεδο της δημιουργίας ενός πλαισίου παροχής φροντίδας υγείας, ενδεχομένως να διανοίγει δρόμους προς μορφές σχέσεων, σκέψης και πράξης που διαρρηγνύουν τους συνήθεις κοινωνικούς αποκλεισμούς, την αλλοτρίωση και την αποξένωση των «επαγγελματιών» υγείας και της ιατρικής πράξης από το πλαίσιό τους.

Το Εργατικό Ιατρείο εντάσσεται σε μία οικονομία που αναπτύσσεται στο «τώρα» αλλά κινείται έξω και πέρα από τo κράτος και την καπιταλιστική αγορά. Δημιουργεί σχέσεις αντιθετικές με τις κυρίαρχες, εμπεριέχει -και εμπεριέχεται σε- μία δυναμική ανατροπής.

Στο Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ παίρνουμε και την υγεία στα χέρια μας δίνοντας μία έμπρακτη απάντηση με ποιοτικά χαρακτηριστικά στη διάλυση του συστήματος υγείας.

Και μοιραζόμαστε το ίδιο μήνυμα με τους εργαζόμενους της ΒΙΟ.ΜΕ…

Δεν μπορούν αυτοί; Μπορούμε εμείς!