Παρουσίαση 10.2016

Παρουσίαση του Εργατικού Ιατρείου στη ΒΙΟΜΕ στην Ευρωμεσογειακή Συνάντηση για την Οικονομία τον Εργαζομένων, Οκτώβρης 2016

Πώς προέκυψε το Εργατικό Ιατρείο.

Το Εργατικό Ιατρείο στη ΒΙΟ.ΜΕ δημιουργήθηκε μετά από πρόταση των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ μέσα από τη σύνδεση δύο συνεργατικών αυτό-διαχειριζόμενων εγχειρημάτων, τη ΒΙΟ.ΜΕ και το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης.

Εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ και μέλη του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης συναντηθήκαν μέσα από κινηματικές διαδικασίες όχι μόνο στο δρόμο αλλά και στην πράξη και τελικά βρήκανε ως κοινό τόπο, την ανάγκη για μία άλλου τύπου ιατρική φροντίδα, αναγνωρίζοντας ως κοινά χαρακτηριστικά και προτάγματα στη λειτουργία και των δυο συλλογικοτήτων, την αυτοδιαχείριση, την συνεργατικότητα, την οριζοντιότητα στις σχέσεις, την ανεξαρτησία από το κράτος, την αγορά και τα κόμματα, την άσκηση εργατικού ελέγχου στην παραγωγή και τη συμμετοχή στην αλληλέγγυα οικονομία.

Ξεκίνησε να λειτουργεί τον Γενάρη του 2016 και παρέχει δωρεάν πρωτοβάθμια ολιστική φροντίδα υγείας. Είναι αυτόνομο, αυτοδιαχειριχόμενο, λειτουργεί αμεσοδημοκρατικά, στεγάζεται στο κατειλημμένο εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ. και απευθύνεται στους μόνιμους κατοίκους της περιοχής, σε εργαζόμενους και ανέργους.

Γιατί ένα Εργατικό Ιατρείο μέσα στη ΒΙΟ.ΜΕ;

Είναι αδιανόητο να γίνει ένα εργατικό ιατρείο σε χώρο όπου δεν υπάρχου εργάτες.

Ένα ανακτημένο και αυτό-διαχειριζόμενο εργοστάσιο είναι ο ιδανικός χώρος για την λειτουργία ενός εργατικού ιατρείου, όπου μπαίνουν οι έννοιες αυτό-διάθεση, άμεση δημοκρατία, δημιουργικότητα και έμπνευση. Είναι ο χώρος όπου γίνεται ένα ακόμη βήμα στο άνοιγμα των εργατών προς την κοινωνία και τη συμμετοχή της κοινωνίας σε τέτοιες πρακτικές, όπως η ΒΙΟ.ΜΕ τις ονομάζει, «κοινωνικοποίηση της εργατικής τάξης» και «ταξικοποίηση των εργατικών αγώνων».

Η συμπερίληψη της ιατρικής της εργασίας στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η οποία στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα απούσα έως ανύπαρκτη, αλλά κυρίως η ανάδειξη του χώρου εργασίας και ως χώρου σημαντικού για την υγεία του ανθρώπου, είναι κομβική ιδίως για το εργατικό ιατρείο που θέλει να σκέφτεται ολιστικά και συνθετικά. Η ανάδειξη του χώρου εργασίας και ως χώρου κοινωνικού δεν συσφίγγει μόνον κινηματικά στοιχεία μεταξύ τους αλλά και ανθρώπους, τους οποίους η αστική κοινωνική διαστρωμάτωση διαχωρίζει.

Η συνάντηση εργαζόμενων στον τομέα της υγείας με τους εργάτες και εργαζόμενους σε άλλους τομείς και η μεταξύ τους συνεργασία στο επίπεδο της παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ενδεχομένως διανοίγει δρόμους προς μορφές σχέσεων, σκέψης και πράξης, που διαρρηγνύουν τους συνήθεις κοινωνικούς αποκλεισμούς.

Ας σημειωθεί ότι στη γενική συνέλευση του Εργατικού Ιατρείου, όπου παίρνονται οι αποφάσεις αλλά και γίνεται ο αναστοχασμός για τη λειτουργία και την περαιτέρω ανάπτυξή του Εργατικού Ιατρείου καθώς και για τη συν-διαμόρφωση της φροντίδα υγείας, συμμετέχουν μέλη της ΒΙΟ.ΜΕ, η παρουσία των οποίων, καθώς και η παρουσία των μη-υγειονομικών, αποτελεί και ένα κοινωνικό πλαίσιο που συγκαθορίζει και το πλαίσιο της περίθαλψης που επιχειρεί το Εργατικό Ιατρείο.

Η λειτουργία του Εργατικού Ιατρείου σε τέσσερις άξονες:

α) Τί σημαίνει πρωτοβάθμια ολιστική φροντίδα υγείας για τα μέλη του Εργατικού Ιατρείου;

Η πρωτοβάθμια ολιστική φροντίδα υγείας στο εργατικό ιατρείο νοείται σε δύο βασικούς άξονες: Τη θεώρηση του ανθρώπου ως ψυχική-σωματική-κοινωνική ολότητα και τον «ασθενή» ως ενεργητικό συμμέτοχο στη φροντίδα υγείας του, με τους θεραπευτές αρωγούς δίπλα στον «ασθενή». Με βάση τους δύο παραπάνω άξονες, ορίστηκε ως δομική μονάδα του εργατικού ιατρείου η Ομάδα Υγείας και ως τρόπος λήψης ιστορικού η Κάρτα Υγείας.

Σημαντικό ρόλο στην πράξη του εργατικού ιατρείου υπήρξε η δουλειά της ομάδας εργασίας του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης με το όνομα «ομάδα της Άλλης Ιατρικής». Η ομάδα αυτή, άσκησε κριτική στο κυρίαρχο μοντέλο της δυτικής ιατρικής που προάγει την παθητικοποίηση του ασθενή μέσα από την υπαγωγή στην αυθεντία και την εξουσία του «ειδικού»/γιατρού και διαχωρίζει τον άνθρωπο σε τμήματα, ορίζοντας «υπεύθυνες» ειδικότητες για το καθένα και αποσυνδέοντας το ψυχικό από το σωματικό, τον άνθρωπο από το πλαίσιο και τις σχέσεις του, τον ασθενή από τον γιατρό, χάνοντας έτσι λειτουργίες που αφορούν το όλον. Επιχείρησε επίσης τη διαμόρφωση θεωρητικών προσεγγίσεων και συνεργατικών θεραπευτικών πλαισίων με ολιστικό προσανατολισμό, με την προοπτική που δικτύου στη κοινότητα και μετέφερε την εμπειρία της για μία συνεργατική, συν-θεραπευτική και διαλογική κλινική πρακτική στο εργατικό ιατρείο.

Το εργατικό ιατρείο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την έννοια της ισότιμης συνεργασίας μεταξύ των «ειδικοτήτων», να συνδέσει και να συνθέσει κλινικές και θεραπευτικές πρακτικές, γνωστικά πεδία, τα πεδία ζωής του ανθρώπου, το παρόν της υγείας και της θεραπείας με το παρελθόν αλλά και το μέλλον, τη θεραπεία με τη σχέση γιατρού–ασθενή.

Έτσι επιλέξαμε:

-- Αντί της λέξης ασθενής –δηλαδή αδύναμος- τη λέξη προσερχόμενος.

--Αντί του γιατρού απέναντι στον ασθενή, την ανάγκη της φροντίδας της υγείας, να την διερευνά η Ομάδα Υγείας μαζί και δίπλα στον προσερχόμενο.

--Αντί της κλασικής 20λεπτης –στην καλύτερη περίπτωση- αρχικής κλινικής εξέτασης, συν-διαμορφώσαμε, μαζί με τους εργάτες της ΒΙΟ. ΜΕ, ένα λεπτομερές ολιστικό ιστορικό.

Η φροντίδα υγείας συνίσταται επίσης στην λήψη πληροφοριών και στην εξέταση, με βάση την Κάρτα Υγείας, στη συζήτηση των ευρημάτων, στην ανίχνευση δυνητικών κινδύνων, στην διατύπωση των προτάσεων των μελών της ομάδας μεταξύ τους και με τον προσερχόμενο. Περιλαμβάνει τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν για παραπέρα εξετάσεις, παρεμβάσεις, εξεύρεση φαρμάκων ή θεραπείες και σχεδιάζει την παρακολούθηση του.

β) Ομάδα Υγείας

Η Ομάδα Υγείας αποτελείται από επαγγελματίες υγείας (γενικούς ιατρούς/παθολόγους, ψυχοθεραπευτές/κοινωνικούς λειτουργούς - νοσηλευτές αλλά και μη υγειονομικούς) οι οποίοι, έχοντας ευδιάκριτους μεν ρόλους, αλληλεπιδρούν, συνεργάζονται, συζητούν, συνθέτουν και διαχέοντας τη γνώση συν-διαμορφώνουν τη φροντίδα υγείας με την ενεργό συμμετοχή των προσερχόμενων.

Στην παρούσα φάση του Εργατικού Ιατρείου, η συνήθης σύνθεση της ομάδας αποτελείται από 3 άτομα, που εναλλάσσονται ανά προσερχόμενο, ένα γενικό ιατρό, έναν ψυχοθεραπευτή και έναν άλλο υγειονομικό ή μη υγειονομικό. Η ομάδα υγείας αποπειράται να δημιουργεί ένα διαλογικό χώρο που να εμπνέει ασφάλεια, τόσο με τον προσερχόμενο όσο και μεταξύ των μελών της, διερευνώντας ταυτόχρονα το σωματικό-ψυχικό-κοινωνικό με ιδιαίτερη στίξη στο εργασιακό, μέρος του όλου που αποτελεί ο άνθρωπος και επιχειρώντας συνδέσεις μεταξύ τους.

γ) Κάρτα υγείας

Η Κάρτα Υγείας αποτελεί τη πρώτη απόπειρα του εργατικού ιατρείου να αποτυπώσει τον ολιστικό προσανατολισμό του. Είναι το μέσο μέσα από το οποίο επιχειρείται η αποτύπωση πληροφοριών για βασικά πεδία της ζωής του προσερχόμενου, όπως είναι το ιστορικό της υγείας του, ο τρόπος ζωής, η κατοικία και οι ιδιαίτερες συνθήκες της, το ιστορικό της εργασίας και η επικινδυνότητά της, η οικονομική του κατάσταση και η αντιμετώπιση των βασικών του αναγκών, το δίκτυο ανθρώπων που τον στηρίζουν, η οικογενειακή του κατάσταση και οι σημαντικές σχέσεις του. Για το τελευταίο χρησιμοποιείται το γενεόγραμμα, μια εικονιστική αποτύπωση των σχέσεων, των σοβαρών γεγονότων-αρρώστιες, θάνατοι, γέννες, πτωχεύσεις κλπ.

Η συζήτηση για την συμπλήρωση της κάρτας υγείας και η χρήση του γενεογράμματος επιχειρεί να συνδέσει τα πεδία της ζωής του προσερχόμενου, διαχρονικά και συγχρονικά μεταξύ τους, με τρόπο ώστε να σχηματιστεί ένα είδος νοητικού ολογράμματος τόσο στην αντίληψη της ομάδας υγείας όσο και στην αντίληψη του ίδιου του προσερχόμενου.

δ) Ομάδα υποδοχής.

Στο εργατικό ιατρείο η υποδοχή των προσερχόμενων είναι άρρηκτα δεμένη με όλο το πλαίσιο φροντίδας υγείας, στο οποίο εντάσσεται λειτουργικά και ισότιμα. Ξεκινάει από το τηλεφωνικό κλείσιμο ενός ραντεβού, διάρκειας μίας έως μιάμισης ώρας.

Η αίθουσα αναμονής είναι ο μεταβατικός χώρος από την κοινότητα, στο χώρο λήψης ιστορικού και εξέτασης. Στο Εργατικό Ιατρείο το πρόσωπο παραμένει ως πρόσωπο και αρχίζει η επικοινωνία με την ομάδα υγείας, σε αντίθεση, όπως συνήθως συμβαίνει σε δημόσιες και ιδιωτικές δομές υγείας, όπου το πρόσωπο μετατρέπεται σε ασθενή.

Δίνεται έμφαση στην επικοινωνία με τους προσερχόμενους ξεκινώντας από ένα περιβάλλον μη ιατρικό, που θυμίζει περισσότερο χώρο όπου βρίσκονται άνθρωποι για να συζητήσουν. Τα μέλη της γραμματείας τους υποδέχονται, συζητούν μαζί τους το γενικότερο πολιτικό σκεπτικό του εγχειρήματος, την άποψη για την υγεία από την οποία το εγχείρημα εμπνέεται, την ομάδα υγείας και την κάρτα υγείας.

Η αμοιβαία αναγνώριση, στήριξη και η κοινωνική νομιμοποίηση αυτο-διαχειριζόμενων δομών είναι θέμα πολιτικού ρεαλισμού και πολιτικού ήθους. Έχοντας ανοιχτές προκλήσεις, επιδιώκουμε να αναδείξουμε την οπτική και την προοπτική του Εργατικού Ιατρείου ως μία κοινότητα για την υγεία.